تبادل
لینک هوشمند
محمد صادق فلاحت
دکترای معماری ،دانشکده هنر های زیبای دانشگاه تهران
مریم کلامی
کارشناس ارشد معماری
چکیده
با به وجود آمدن شرایط جدید اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در دوران جدید، اوقات فراغت به عنوان یکی از محورهای مهم زندگی مطرح شده است و کیفیت گذران آن اهمیت بیشتری یافته است. مقاله حاضر با نشان دادن اهمیت اوقات فراغت و ارتباط تنگاتنگ گذران اوقات فراغت به صورت فعال در فضاهای شهری، به بررسی جایگاه اوقات فراغت در زندگی مردم پرداخته و سعی دارد با مشخص کردن نقش فضاهای باز شهری در گذران اوقات فراغت، به بررسی فضاهای باز شهری و مشکلات آنها بپردازد و در نهایت پیشنهادهایی برای بهبود فضاهای شهری در ایران ارائه نماید.
فصلنامه مدیریت شهری
شماره 22
زمستان 87
سیاست و فضا(1)
یکی از مسایل بنیادین در شناخت و درک نقش محیط ساخته شده در زندگی مردم و نیز کسب توانایی در طراحی و دگرگونی آن در راستای ایجاد تأثیرات مثبت، فهم چیستی معنای "محیط" است. "فضای اطراف" اصلی ترین معیار تعریف محیط است، قرابت معنایی این دو مفهوم در مباحث طراحی شهری به نحوی
است که محیط شهری ساخته شده را با در نظر گرفتن شروطی، "فضای شهری" می نامند. بنابراین هر تعریف، توصیف یا تبیین ماهیت کارکرد محیط باید با توجه به چیزی در فضای اطراف ما باشد. از این رو شناخت مفاهیم فضا شاید در مرحله اول شناخت محیط اطراف ما و در نهایت ساختار فضای شهری باشد.
آنچه در ادامه ارائه می شود بخشی از مبانی نظری یک پایان نامه کارشناسی ارشد با عنوان "باز تعریف فضای شهری" است که به بررسی مفهوم فضا اختصاص داده شده است.
اغلب درباره "فضا" مطالبی می شنویم، واژه ای که به سادگی و آسانی در انواع زمینه ها از آن استفاده می کنیم. طوری آن را به کار می بریم که گویی این واژه از قید هر نوع مسأله و تناقضی آزاد است و مثل اینکه همه ی ما، بر سر آنچه معنی فضاست با هم توافق داریم. با این حال اگر کاربرد خودمان را از این واژه بررسی کنیم، تعدد معنایی اش اکثر ما را متعجب خواهد ساخت. فرهنگ انگلیسی آکسفورد دست کم 19 معنی برای این واژه می آورد، که از جمله می توان به اینها اشاره کرد:
"گستره ای پیوسته که در آن اشیا وجود دارند و حرکت می کنند"، "مقداری از یک منطقه که چیز خاصی آن را اشغال می کند یا برای هدف خاصی در اختیار گرفته شده است" و "فاصله میان نقاط و اشیا". این معانی نشانگر برخی از موارد درک مشترک از این واژه اند که در زندگی روزمره به کار می رود. همچنین تصویرگر پیچیدگی این مفهوم و اشاره گر به مباحثی عمیق و ریشه دار درباره فضاست که مدت هاست که مطرح اند.
اگر جستجوی مان به دنبال رویکرد فضا را در بطن علوم اجتماعی آغاز کنیم، با عدم حضور این واژه در اکثر کتاب های مرجع جامعه شناسی مواجه می شویم (هولت، 1969؛ میچل، 1979؛ آبرکرومبی، وتِِرنِر، 1984؛ بودون و بوریکاد، 1989؛ مارشال، 1994) و این گواهی است بر این مطلب که تاکنون جامعه شناسان به ندرت علاقه ای قوی به فضا از خود نشان داده اند. اما با رجوع به حوزه فلسفه و سابقه طولانی مباحث و موضوعات فلسفی مربوط به مفاهیم فضا در می یابیم که مباحث فلسفی درباره فضا، در سه قرن گذشته تحت سیطره ی دوگانگی میان انتخاب نظریه های مطلق در برابر نظریه های رابطه ای بوده است. ایزاک نیوتن به نظریه ی فضایی مطلق شکل داد و او فضا (و زمان) را اشیایی واقعی می دانست، یعنی "مکان هایی برای خودشان، آن گونه که برای تمام چیزهای دیگر" (به نقل از اسپیک،1979:309). فضا و زمان، "ظرف هایی به گسترش نامتناهی" بودند. درون آنها کل توالی رویدادهای طبیعی در جهان، جایگاهی تعریف شده می یابند. بدین ترتیب حرکت یا سکون اشیا در واقع به وقوع می پیوست و به رابطه های شان با تغییرات دیگر اجسام مربوط نمی شد. (اسپیک،1979:309). ارسطو قبل از نیوتن، فضا را به ظرف تمام اشیا توصیف کرده بود. (ونیر،1975:297) نظریه های رابطه گرا به عنوان نقدی بر مفهوم فضای مطلق پدید آمدند. نخستین مخالفتی که با فضای مطلق صورت گرفت، از جانب لایبنیس بود که اعتقاد داشت، فضا صرفاً متشکل از روابطی است میان چیزهای بدون حجم و ذهنی. (اسپیک،1979؛ اسمارت، 1988). لایبینس فضا را اینگونه می دید: "نظام اشیای همزیست، یا نظام وجود برای تمام اشیایی که هم زمان اند" (نقل شده در بوشنر،1937:297). عمده مخالفت دیگر از سوی کانت بود که فضا را متعلق به ساختار ذهنی فکر می دانست و نه مفهومی تجربی و حاصلِ تجارب بدست آمده در دنیای بیرونی. فضا (و زمان) "نمی توانند قائم به ذات باشند و تنها در ما وجود دارند" (1993:61). بدین ترتیب و با این دیدگاه "آنچه ما اشیای خارجی می نامیم، هیچ چیز دیگری جز نمودهای صرف احساس های ما نیستند که شکل شان فضاست" (1993:54).
ماهیت اشیای قائم به ذات هر چه که باشد، درک ما محدود به شیوه خودمان در احساس آن هاست، که تنها به ما تعلق دارد. دیگر رابطه گرها تلاش کرده اند واقعیت فضا (و زمان) را با اثبات این که فضا و زمان صرفاً روابطی هستند میان اشیاء فیزیکی و رویدادها، حفظ کنند و بدین ترتیب "ظرف، به طور منطقی متمایز از اشیایی نیست که دیگری را مطرح می کند: "فضا به عنوان کیفیت جایگاهی جهان اشیای مادی" در برابر "فضا به عنوان در برگیرنده ی تمام اشیای مادی". به گفته او مفهوم نخستین ریشه در مفهوم مکان دارد که قدیمی تر است و درکش آسان تر: اشیای مادی، مکانی در جهان دارند یعنی بخشی از سطح زمین یا دسته ای از اشیا. مفهوم دوم، معنایی انتزاعی تر دارد و فضا را "با گسترش نامحدود" می بینید که تمام اشیای مادی را در خود جای می دهد و تعریف می کند.
تمایزات مربوط به نظریه های مطلق و رابطه گرا که در فلسفه و فیزیک خود را به نمایش می گذارد، در جغرافیا نیز یافت می شود. در جغرافیا این تمایل وجود دارد که واژه فضای نسبی را استفاده کنند برای آنچه که فلسفه نام فضای رابطه ای بر آن می نهد که این شاید به دلیل تأثیر نظریه نسبیت باشد. برداشت های نسبی به فضایی مربوط اند که "صرفاً رابطه ای است میان رویدادها یا جنبه ای از رویدادها و بنابراین وابسته به زمان و فرآیند" (بلات،1961). چیزی است که "یک فرد یا جامعه آن را احساس می کند" (میهو و پنی،1992). فضای نسبی یا "خلق شده"، فضایی ادراکی است و محصول جامعه، بافت و زمینه ای که توجه اش به ویژگی های مکان هاست.
در فضای ادراکی همیشه یک مرکز وجود دارد که محل ایستادن یا نشستن ناظر می باشد و یک محور وجود دارد که تابع وضع قرارگیری ناظر است. در فضای ادراکی تمام عناصر با یکدیگر در ارتباط اند، این ارتباط مرکب است و پیش از هر چیز تابع محل قرارگیری ناظر است یا به عبارت دیگر ارتباطی است شخصی. بدین سان فضای ادراکی وابسته به شخص ناظر است. به همین دلیل نه تنها به وسیله اشخاص مختلف به گونه های مختلف احساس می شود، بلکه در مورد یک ناظر ثابت نیز بر حسب وضع فیزیکی او در تغییر می باشد. عامل اجتماعی- روانی نیز در این مورد نقش اساسی ایفا می کند. (گروتر،1375:223) با تمام این اوصاف، بنابر گفته آلبرت اینشتین (1954) هر دو مفهوم فضا "آفریده های آزاد تخیل انسان اند، ابزارهایی برای فهم آسان تر تجارب حسی مان".
"ارسطو نیز تئوری فضای "Topos" را مطرح می کند، از نظر ارسطو، فضا مجموعه ای از مکان هاست و زمینه ای است پویا با اعراض کیفی متفاوت. این اعراض و آن زمینه، فضا را با اصالت عمل تنظیم کرده و اسلوب می بخشد. فضا مقوله ای بسیار عام است. فضا تمام جهان هستی را پر می کند و ما را در تمام طول زندگی احاطه کرده است. از آن جا که تنها آگاهی از فضا منوط به فعالیت مغز نیست، بلکه کلیه حواس و عواطف انسان در ان دخالت دارند، لذا برای نیل به این فضا به تمام و کمال، باید "خود" انسان به تمامی در آن درگیر شود" (عباس زادگان،رضازاده،1381:67)
از صد سال پیش به این طرف فضای "انسانی" مورد مطالعه روان شناسان بوده است. صرف نظر از مسأله تجربه بشر از محیط خودش، این امر به اثبات رسیده است که "درک فضا" هر جا که با تغییرپذیری هایی درآمیخته تبدیل به روند پیچیده ای گشته است، در واقع ما نمی توانیم دنیایی را که در نظر همه ما متعارف است، آن طور که واقع گرایان تصور می کنند، ساده تلقی کنیم، بلکه دنیاهای مختلفی وجود دارند که حاصل انگیزه ها و تجربیات گوناگون و متفاوت می باشند.
هنگامی که سیر تحقیق خود را راجع به مفاهیم فضا وارد حوزه معماری کنیم با فقدانی کاملاً قابل توجه روبه رو می شویم و این نکته در حوزه ای که بسیاری از اعضای مشهورش فضا را ذات و ماهیت آن می دانند بسیار تعجب آور است. (زوی،1957؛ گیدئین،1967؛ چومی،1990) شاید این امر بدان دلیل است که تلقی و کاربرد معماران از واژه فضا، چنان واضح است و در سرتاسر جهان مقبول، که آنها هیچ نیازی برای توضیح دادن درباره واژه ای بنا به فرض درست، احساس نمی کنند. در این میان چومی (1990:13) به ما یادآور می شود که دو رویکرد در تعریف فضا وجود دارند: اولی "متمایز ساختن فضاست"، بعدی تجویزی که هنر و معماری متوجه آن هستند؛ دومی، "بیان ماهیت دقیق فضاست"، بعدی توصیفی که مورد توجه فلسفه، ریاضیات و فیزیک است.
البته در این جا بیشتر در بر گرفتن فضا مورد توجه است تا فضا. برونو زوی(1957) فضا را ذات معماری می داند: "نماها و دیوارهای یک خانه، کلیسا یا کاخ، اهمیتی ندارد که چقدر زیبا باشند. تنها ظرف اند، دیوارها به جعبه شکل می دهند، نهاد و مظروف فضای داخلی است" (1957:24). این مفهوم هنوز هم مقبولیت عام دارد. برای مثال، به گفته وان دِرلان (1983)، فضای معماری با برافراشتن دو دیوار پا به عرصه وجود می نهد، فضایی جدید میان خود پدید می آورند و از فضای طبیعی پیرامون آنها مجزا می شود. شاید بتوان گفت تعریف فضا در معماری به این معناست: "تعیین محدوده ها" در "ماده ای با گسترش یکسان که باید به شیوه های مختلف به آن شکل داد." (چومی14-1990:13)
ظهور نظریه فضا با نخستین جنبش معماری مدرنیستی یعنی آرت نوو، مصادف شد (وان دِن وِِن،1993). مفهوم فضا برای مدرنیست ها، رابطه ای میان فضاهای درهم چفت و بست شونده شد و این مفهوم به مثابه ذات معماری پذیرفته شد. زیگفرید گیدئین در برداشت و تلقی از فضا در طول تاریخ معماری، سه مرحله را مطرح کرد:
در مرحله اول که نمونه آن در مصر باستان، سومر و یونان موجود است، فضای معماری با جابجایی و بازی با حجم ها، ساخته می شد و به فضای داخلی کمتر توجه می شده است.
در مرحله دوم که در نیمه دوران رومیان آغاز شد، فضای معماری مترادف بود با فضای مجوف شده ی داخل ساختمان.
مرحله سوم که در آغاز قرن بیستم آغاز شد، با برچیدن دید منفرد پرسپکتیوی که منجر به انقلابی بصری شد. اما نقد شهری پست- مدرن به تفکر "یک فضای نامتمایز شده ی انتزاعی" حمله ور شد. (کولکوهن، 1989:225) دیدن فضا به صورت "ماده ای با گسترش یکسان که می توانست به شیوه های مختلف شکل گیرد"، زیر عنوان "واقع بینی ساده لوحانه" نقد و رد شد (نوربرگ شولتز،1971:12).
منبع:سایت انسان شناسی و فرهنگ>بخشی از پایان نامه خانم الهام منصوری با عنوان "بازتعریف فضای شهری"
دسته بندی :
طراحی در شهرهای ایران، بخشهای قدیمی یا درونی، بخش میانی، بخش جدید و کل مجموعه شهری را شامل میشود. از این میان، در بخشهای قدیمی (درونی) و تا حدی میانی، سازماندهی فضا بیشتر دیده میشود. این اصول عبارتند از
1- اصل پیوستگی فضایی
2- اصل هم پیوندی واحدهای مسکونی و عناصر شهری
3- اصل محصور کردن فضا، اصل مقیاس و تناسب
4- اصل فضاهای متباین
5- اصل قلمرو
6- اصل ترکیب
اصل سادگی :
با توجه به الگوهای بر گرفته از ایدئولوژی و جهان بینی موجود در زندگی ایرانیان این اصل به عنوان یکی از اصول تاثیرگذار در طراحی شهرها فضاهای شهری و واحدهای مسکونی به کارگرفته شد . ریشه این مطلب در جهان بینی مرتبط با آن است که بعد از اسلام قوت گرفت.
اصل پیوستگی فضایی :
سازمان کالبدی شهرهای قدیمی ایران بر پیوند فضایی میان عناصر مجموعه، یعنی میدان ، خیابانهای اصلی، مرکز شهر در مراکز محلات استوار است. پیوستگی فضایی گرچه در بافت قدیم بسیاری از شهرهای ایران وجود دارد، اما این پیوستگی در بافت قدیم شهرهای کویری به خوبی مشهود است. معابر اصلی به صورت شطرنجی نامنظم پیوند فضایی میان محلات، مراکز آنها و مجموعه مرکز شهر را برقرار می کردهاست.
اصل همپیوندی عناصر شهری و واحدهای مسکونی :
در شهرهای قدیمی ایران، واحدهای مسکونی یا حیاط مرکزی به یکدیگر پیوسته‌اند و مجموعه یکپارچه‌ای را تشکیل میدهند. جهت استقرار واحدهای مسکونی ، تعیین اندازه فضای حیاط نسبت به حجم فضای محصور کننده اطراف، اندازه اجزای حیاط مانند حوض و باغچه ها، اندازه تالار و ایوانها، اندازه اتاقها و در و پنجره ها،تابع نظم و پیمون بوده است.
اصل محصور کردن فضا یا محصوریت :
برای دستیابی به یک مکان شهری جذاب، فضا باید به شکل مطلوبی محصور شود و در واقع میتوان گفت نخستین اصل حاکم بر طراحی مکانهای شهری، محصوریت است. عناصر شهری، محله ای و یا واحدهای مسکونی به طور معمول، عناصر محصور کننده فضا میباشند. براساس این اصل، انسان مهمترین رکن فضا محسوب میشود و فضا باید مقیاس انسانی یابد. این اصل هنگامی نمود می‌یابد که فضای بین ساختمانهااحساس انسانی را برانگیزد. محصور بودن فضایی با پیوستگی بدنه محصور کننده فضا ارتباط دارد، بدین مفهوم که وجود فواصل متعدد بین بدنه ساختمانها و اختلاف فاحش بین نماها موجب تضعیف فضای محصور می‌گردد. علاوه بر این ، محصوریت با سادگی شکل در کل و جزء و همچنین ایستایی و پویایی فضاهای محصور ارتباط پیدا میکند. فضاهای ارتباط دهنده یعنی معابر اصلی و فضاهای میدان مانند که عناصر مختلف را در شهر و در مرکز آن به هم پیوند میدهند، واجد شرایط خصوصیت پویایی و ایستایی هستند. در این صورت، میدان و میدانچه ایستا و گذر و خیابان پویا میباشند. احساس محصور بودن در فضا اساساً بر رابطه فاصله چشم ناظر از ارتفاع بدنه محصور کننده فضا استوار است. در برخی منابع غربی، این رابطه را بر پایه زاویه بین خط عمود از چشم ناظر بر بدنه و خط و اصل میان چشم ناظر و لبه بالایی بدنه مورد بحث قرار داده‌اند و مقیاسهای 1/1، 2/1، 3/1 ، 4/1 در این خصوص مطرح شده است. در نسبت یک به یک ، احساس محصوریت کامل به چشم داده میشود. نسبت یک به دو، آستانه احساس محصوریت است. در نسبت یک به سه حداقل احساس محصوریت، و در نسبت یک به چهار احساس محصوریت در فضا ایجاد نمیشود.
اصل مقیاس و تناسب :
منظور از تناسب رابطه میان ابعاد مختلف یک فضا یا یک شیء است، رابطه‌ای که از اندازه مستقل است. برای مثال اضلاع یک مربع، مستقل از اندازه واقعی آن مربع دارای نسبت 1 به 1 می باشد. در مورد فضا، نسبت بین ارتفاع ساختمانها و عرض فضا، اعم از اینکه فضا کاملاً محصور و یا نیمه محصور باشد، بحث تناسب را تشکیل میدهد. اما مقیاس به رابطه بین اندازه یک فضا یا یک شیء با فضاها یا اشیای اطراف آنمربوط می شود. می توان گفت که یک فضا یا یک بنا در مقیاس یا خارج از مقیاس با محیط اطراف خود می‌باشد. اگر اندازه یک فضا با پیکر انسان ارتباط مطلوب داشته باشد گفته می شود که آن فضا دارای مقیاس انسانی است. هر فضا به تنهایی ، نه باید خیلی بزرگ باشد که تماس بصری با اطراف ضعیف شود و نه خیلی کوچک که در آن احساس ترس از مکان محصور و تنگ به انسان دست دهد.
اصل فضاهای متباین :
فضاهای متباین، فضاهایی هستند که از نظر طول، عرض و ارتفاع از یک سو، و عناصر و اجزای محصور کننده از سوی دیگر، با یکدیگر تفاوت دارند. در واقع باید گفت که ارزش فضاهای متباین در این است که یکنواختی فضاهای ارتباط دهنده را کاهش میدهد. دو خصوصیت عمده فضاهای متباین در بافت قدیم شهرهای ایران، پهن و باریک شدن فضا و سرباز و سربسته شدن آنها می باشد. علاوه بر این دو خصوصیت، تغییر در شکل بدنه محصور کننده، میزان محصوریت (کاملاً محصور و نیمه محصور) ، تغییر عناصر محصور کننده و تغییر در مقیاس فضا (بزرگ و کوچک شدن میدان)، می‌توانند منجر به ایجاد فضاهای متباین شوند.
اصل قلمرو :
این اصل، یعنی معلوم و مشخص بودن حدود مرز فضایی که انسان در آن زندگی میکند که البته خصلت فطری او می باشد. قلمرو فضایی معمولاً به دو صورت عمومی و خصوصی قابل شناسایی است، اما در بافت قدیم شهرهای ایران حد فاصل و واسط این فضاها نیز تعریف شده است. فضاهای خصوصی شامل حیاط و عناصر در برگیرنده آن، یعنی قلمرو یک حیاط ، بوده است. فضای نیمه عمومی ـ نیمه خصوصی به صورت یک بن‌بست اختصاصی یا یک هشتی که به چند خانه راه داشته است، قلمرو چندین واحد مسکونی یا مجموعه همسایگی بوده و فضاهای عمومی به صورت گذر و میدان قلمرو یک محله بوده است. به وجود آوردن اختلاف سطح، پیچ، پل و کاشت درخت قلمرو ایجاد میکند.
اصل ترکیب (کمپوزیسیون)
منظور از ترکیب، ترکیب فضاها و بدنه محصور کننده آنهاست. در صورتی که بناهای مختلفی با هم ترکیب شوند و فضایی را محصور کنند، لازم است بین این بناها چنان هماهنگی از نظر وحدت شکل برقرار باشد که بدنه محصور کننده، علی رغم تشکیل شدن از ساختمانهای مختلف، صورتی پیوسته پیدا کند. در صورتی کهمیان بناهای مختلف محصور کننده فضا ناهماهنگی شکلی باشد و عناصر ترکیب کننده نمای هر ساختمان، حداکثر برای خود بدون ارتباط با ساختمانهای مجاور طراحی شده باشند، مجموعه فاقد ترکیب است. نکته قابل توجه این است که هماهنگی به معنای همشکلی و یکسانی نیست و بدنه‌ها می توانند در عین هماهنگی متفاوت نیز باشند.
طراحی عناصر و خدمات مرتبط با این فضا طراحی بدنه های شهری فرم دایره چون تسهیل در حرکت دارد در مناطق پر ترافیک از این نوع میدان استفاده می شود پیشنهادی که از موارد بالا استنباط می شود پیشنهاد و طراحی ف ضاهای شهری و باز کاربرد در شناخت محیط پیرامون جهت گیری حجمی در محیط داریم که همان بحث ساخت و ساز فضایی در محیط پیرامون می باشد. ضوابط و طرح های بالادست در طرح های پایین دست لازم الاجراست.
طبقه بندی: فضای سبز شهری،
| بازيابی فضاهای پنهان شهری (2- مسيل ها) |
|
مقدمه «بنا بر گفته سازمان ملل متحد، آغاز سده بيست و يكم ميلادي هم زمان است با تكوين انقلاب شهري نويني در جهان. براي نخستين بار در تاريخ بشر، بيش از نيمي از مردم دنيا در شهر ها زندگي مي كنند و تا سي سال آينده تعداد شهر نشينان جهان دو برابر خواهد شد. درگذشته چنين رشدي غالبا مايه ترس و نگراني دست اندركاران شهري و مملكتي مي شد، اما امروزه كارشناسان، شهر ها را به نقاط عطف توسعه اقتصادي مي شناسند و معتقدند كه معضلات شهري را مي توان با اداره و ساماندهي صحيح حل كرد.»[1] «افزايش جمعيت و بخصوص رواج فرهنگ شهرنشينی و تبديل روستا ها به شهر ها سبب می شود که اراضی کشاورزی و عرصه های طبيعی به اراضی شهری تبديل شوند و با توسعه شهر از يک طرف, با ايجاد بنا ها و غير قابل نفوذ کردن بام ها به منظور حفظ سلامت آن ها و نيز آسفالت کردن خيابان و پوشش معابر و انهار, در سطح شهر يک آبخيز مصنوعی بوجود می آيد که موجب برخاستن و ايجاد سيل در سطح شهر می شود.»[2] «توسعه شهر های قديم و ايجاد شهر های جديد که بعد از سال 1335 از رشد سريعی برخوردار گرديدند, کمتر در توسعه و ساخت آن ها مطالعات علمی و زير بنايی انجام پذيرفته است. طرح های جامع شهری نيز اکثرا بعد از توسعه سريع شهر ها تهيه شده است, که به عبارت ديگر مشاوران و تهيه کنندگان طرح های مذکور در مقابل عملی انجام شده قرار گرفتند.»[3]«امروزه اغلب فراموش شده است كه حركت، تنها نياز و انتظار انسان از فضاي ميان ساختمان ها نيست، بلكه اين حركت توأم با ايست، انتظار و سكون است كه از رفتار انسان عادي انتظار مي رود. بنا بر اين طراحي شهري ما امروزه مي تواند نقشي اساسي تر در ايجاد فضا هاي زندگي (سكون) انسان ها داشته باشد.»[4] «فضاي باز شهري، براي شهروندان و تبلور زندگي جمعي آنهاست، و بايد پاسخگوي نياز زندگي اجتماعي و جمعي آن ها باشد.در اين فضا ها شهروندان با همديگر برخورد هاي اجتماعي چهره به چهره دارند. تصوير ذهني شهروندان از اين فضا ها و مقياس آنها به گونه اي است كه فضايي متنوع و پر از رويداد را توقع دارند. مخاطبان اين فضا ها را طيف وسيعي از اقشار اجتماعي، گروه هاي سني مختلف و نظاير اين ها تشكيل مي دهند.»[5] فضاهاي پنهان شهري ،فرصت هايي هستند كه بي توجه رها شده اند و به رغم پتانسيل هاي فراواني كه دارا مي باشند استفاده کامل و در خوري از آن ها نمي شود و طبعا كمك چندانی نيز به شهر نمي كنند. فرصت هايي كه خصوصا با توجه به كمبود فضا هاي باز شهري در شهر هاي ما ، مي توان استفاده مضاعفي از آن ها برد و خلاء مذكور را جبران نمود.مسيل ها يکی از الزامات شهر ها در مسير توسعه می باشند که برای جمع آوری آب های روان ناشی از بارندگی در سطح شهر ها, به صورت شبکه ای در کل شهر پراکنده اند. اين فضا ها را كه می توان گونه اي از فضا هاي پنهان شهري به شمار آورد، با توجه به موقعيتشان در شهر ها، يكي از آن فرصت هاي طلايي هستند كه معمولا بدون استفاده رها مي شوند. در اينجا با بررسي و تحقيق بيشتر، سعي در شناخت كامل تر از ويژگي هاي اين فضا ها داريم تا بتوانيم نقشي ديگر را نيز به آنها واگذار نموده و استفاده بهينه اي از آن ها ببريم. بيان مسأله چگونه مي توان مسيل ها را به عنوان آخرين مظهر طبيعت در شهر ها از حالت انفعال و رکود خارج نموده, مورد استفاده بهينه قرارداد و آن ها را به صورت پتانسيلي در خدمت شهر و فضا هاي شهري ديد, نه مشكلي براي شهر و منظر و سيمای شهری؟ نياز به فضا هاي باز شهري و اهميت آن ها در شهر ها و احيای عناصر طبيعی باقيمانده در سطح شهر ها، واقعيت های غير قابل انکاری هستند. اما مسأله اينجاست كه از يک سو هنگامی که صحبت از فضا هاي باز شهري مي شود، همه به ياد ميادين و پلازا هاي بزرگ شهري ميافتند، كه ايجاد آن ها نيز مشكلات و محدوديت هاي خود را دارد و گونه های ديگر فضاهای باز شهری کمتر مورد توجه قرار می گيرند؛ از سوی ديگر نيز اشاره به عناصر طبيعی, معمولا ياد آور مظاهر آشنای طبيعت همچون ناهمواری ها و کوه ها, جنگل ها و فضای سبز, آب ها و رودخانه ها می باشد که الزاما همه شهر ها از اين مواهب برخوردار نمی باشند, ولی به مسيل ها که از الزامات شهر ها می باشند پرداخته نمی شود. متأسفانه در صورت استمرار اين بی توجهي ها ، اين فرصت ها همچنان كه تاكنون بوده، در آينده نيز از دست خواهند رفت. از سوي ديگر در صورتي كه بخواهد اين موضوع مورد توجه قرار گيرد و به مسيل ها بها داده شود، راه حل را بايد در تغيير نگاه تک بعدی طراحان و متخصصان مسائل شهري از يك سو و مسؤولان و مقامات شهر ها از طرف ديگر جستجو نمود و تنها در اين صورت است كه مي توانيم شاهد تحولي اساسي در خلق و توسعه فضا هاي شهري باشيم. شايد يكي از عوامل بوجود آمدن چنين شرايطي را بايد در كمبود و خلاء اطلاعات و عدم آگاهي مسؤولان و متخصصان در اين زمينه دانست. مطالبي كه در اين فرصت عرضه مي گردد نتايجي است از تحقيقي كه به بررسي فضاهاي باز, فضاهاي پنهان شهري و مسيل ها در مشهد پرداخته است.اگرچه همانطور كه اشاره شد مكان تحقيق شهر مشهد بوده است، اما نتايجي كه بدست آمده و فضا هايي كه به آن ها پرداخته شده است مبتلا به تمامي شهر هاي ما وحتي شايد تمامي شهر هاي كشور هاي در حال توسعه، كه با روند روز افزون توسعه شهرها مواجهند، مي باشد. نخست مطالب و موضوعاتي كه جنبه عام دارند طرح مي گردند و در پايان گزارشی از بررسي انجام شده بر روی بخشی از شبکه مسيل های شهر مشهد به عنوان مطالعه موردي ارائه مي گردد. بيان اهداف هدف اصلي پژوهش همانطور كه از عنوان آن بر مي آيد بازيابي و احياي مسيل هايي است كه تا کنون تنها به اولين وظيفه خود يعنی گذر روان آب ها مشغول بوده اند و ديگر ظرفيت های آن ها بدون استفاده رها شده است. اين مسأله در درجه اول نيازمند بررسي و تحقيقي بر روي مسيل ها و وضعيت آن ها مي باشد و پس از آن هم بايد راهبرد ها و راهكار هاي مناسبي، درجهت باززنده سازي آن ها و تعيين نقش يا نقش هايي براي آن ها و استفاده حداکثر از تمامی پتانسيل هايشان ارائه گردد.اما از اهداف ديگري كه در دل پژوهش نهفته اند مي توان به ايجاد زمينه اي براي برخورد هاي اجتماعي و برقراري ارتباط بين شهروندان از يك سو و ايجاد تعلق خاطر به شهر و فضا هاي عمومي از سوي ديگر با استفاده از عناصر طبيعی اشاره نمود، كه با گسترش فضا هاي باز شهري مي توان به اين مهم دست يافت. تصوير 2 : شاخه ای از کال چهل بازه در منطقه آزادشهر پيشينه «از آن جا که آب, اين منبع حيات بخش, به مقدار يکسان در همه نقاط زمين توزيع نشده است؛ لذا در بعضی کشور ها, ازدياد آب؛ و در برخی, کمبود آن موانعی در امر توسعه داشته و دارد. اگر بخواهيم ميزان آبی که هر ساله در کشورمان توليد می شودرا با ديگر نقاط جهان مقايسه کنيم, کافی است به ارقام مربوط به بارندگی توجه نماييم. متوسط بارندگی سالانه در سطح جهان, بين 850 تا 900 ميليمتر گزارش می شود. در حالی که در کشور ما, از 250 تا 300 ميليمتر تجاوز نمی کند. روشن است که مقدار آبی که در ايران وجود دارد, حدود يک سوم آبی است که در سطح جهان پديد می آيد. بنابراين ما ناچاريم بر نامه های عمرانی و توسعه کشور عزيزمان را بر مبنای آن طرح ريزی نموده و هماهنگ سازيم.»[6] «طبق ماده 2 قانون توزيع عادلانه آب: "بستر انهار طبيعی و کانال های عمومی و رودخانه ها اعم از اين که آب دايم يا فصلی داشته باشند و مسيل ها و بستر مرداب ها و برکه های طبيعی در اختيار حکومت جمهوری اسلامی است." همچنين در تبصره های 1و3 همين ماده قانونی آمده است که تعيين پهنای بستر و حريم آن در مورد هر رودخانه و نهر طبيعی و مسيل و مرداب و برکه طبيعی در هر محل با توجه به آمار هيدرولوژی رودخانه ها و انهار و داغاب در بستر طبيعی آن ها بدون رعايت اثر ساختمان تأسيسات آبی با وزارت نيرو است. ايجاد هر نوع اعيانی و حفاری و دخل و تصرف در بستر رودخانه ها و انهار طبيعی و کانال های عمومی و مسيل ها و مرداب و برکه های طبيعی و همچنين در حريم قانونی سواحل دريا ها و درياچه ها اعم از طبيعی و يا مخزنی ممنوع است مگر با اجازه وزارت نيرو. با توجه به اين مطالب روشن می شود که بايد برای بستر و حريم رودخانه ها اهميت کافی قايل شد. بخاطر عدم توجه به حريم رودخانه توسط روستاييان و گاه شهر نشينان است که هر ساله از گوشه و کنار کشور از سيل و سيل زدگی خبر می رسد و از تلفات مالی و جانی آن صحبت به ميان می آيد.»[7] «وجود رودخانه ها در مناطق شهری می تواند به عامل تعديل آب و هوا و ايجاد چشم اندازهای بسيار مناسبی برای شهرنشينان تبديل گردند. لذا در قرن اخير در جهان و در سال های اخير در ايران و بخصوص در تهران توجه زيادی به اين گونه فضا ها شده است و سعی می شود که ضمن حفظ بستر معمول رودخانه اراضی حاشيه آن را ساماندهی نموده و از آن برای کاربری های مختلف از جمله فضا های سبز و پارک ها استفاده شود. در اين عمليات ضمن آن که بستر رودخانه شکل مناسب و قابل قبولی گرفته است و از حالت زباله دانی و ... خارج شده, اراضی مجاور آن هم از کاربری مطلوب برخوردار گرديده و چشم اندازهای مناسبی برای شهروندان فراهم شده است.ولی بايدتوجه داشت که اين عمليات گرچه يکی ازبهترين فعاليت ها بوده, اما چنانچه در ساماندهی رودخانه باز هم به زمان حد اکثر دبی ها و دوره های بازگشت سيلاب توجه نشده باشد, همين فضا ها می تواند در آينده مورد تهديد قرار گيرد. از اين نظر بهتر است که در اين گونه موارد از احداث سازه های دايمی بر روی رودخانه و يا حاشيه آن خودداری شود و همانند ديگر نقاط اين اراضی به فضا های باز اختصاص داده شود.»[8] فضای شهری «فضاي شهري به عنوان عرصه تجمع انسان ها، فعاليت ها و رفتارها، دريك كلام رويدادهاي مختلف عمل مي نمايد. رويداد هايي كه در گذشته حادث شده و در خاطرات جمعي و فردي ثبت مي شوند، وقايعي كه در حال حاضر در زندگي روزمره شهروند نقش ايفا كرده و همچنين اميال و توقعاتي كه از آن مكان براي بهبود زندگي جمعي اش تصور مي كند. آنچه در دانش طراحي شهري براي فضاي باز شهري ارزش مي باشد نقش اجتماعي و تعاملي است كه اين فضا در زندگي جمعي شهروندان ايفا ميكند. بررسي تاريخي شهر هاي مغرب زمين نيز شاهدي است بر اين ادعا. از دوران يونان باستان تا قرن بيستم شهروند اروپايي مهمترين و مردمي ترين رويداد هاي جمعي خود را در ميدان برگزار مي كرد. واژه يوناني آگورا و رومي فوروم به معناي تجمع شهروندان بود. پلازا و انواع فضا هاي مشابه در ميان اقوام اروپايي ، خواه انگليسي، آلماني يا فرانسوي و مانند اين ها قلب تپنده شهر و محل گردهمايي و تعامل اجتماعي بود.»[9] «از سوي ديگر سابقه فضا هاي باز شهري در ايران به فضا هاي باز وسيعي برمي گردد ، كه داراي محدوده اي محصور يا كما بيش معين بودند و دركنار راه ها يا درمحل تقاطع آن ها قرار داشته و داراي كاركردي ارتباطي، اجتماعي، تجاري، ورزشي، نظامي يا تركيبي از دو يا چند كاركرد مزبور بودند و ميدان ناميده مي شدند و نيز ميدان ها ي كوچك، بخصوص ميدان هاي كوچك ارتباطي درون محله هاي مسكوني كه ميدانچه نام داشتند.»[10] «فضاي باز شهري از دير باز تاكنون بستر كالبدی تعاملات اجتماعي مردم بوده است. هر چند ويژگي هاي كمي و كيفي فضاي باز شهري طي زمان و در اثر عوامل گوناگون چندي تغيير كرده است، اما همواره شهروندان و ساير استفاده كنندگان از شهر به چنين فضا هايي نيازمند بوده اند. امروزه علي رغم رواج پديده هاي نوين ارتباطي چون مطبوعات ماهواره و اينترنت، استفاده از فضاي باز شهري نه تنها اهميت خود را از دست نداده بلكه پس از مدتي كم توجهي مجددا جايگاه واقعي خود را باز يافته و مورد توجه واقع شده است. نياز به حضور در فضاي شهري و ارتباط رودررو با ساير شهروندان منبعث از ويژگي هاي رواني انسانها ست، مانند نياز به ارتباط آگاهانه و متقابل با محيط مصنوع، نياز به بيان ارتباط و ارائه انديشه ها و افكار در فضاي شهر و نياز رواني به ايجاد مركز در مجتمع زيستي كه از اين گونه اند. فضاي باز شهري به مكاني اطلاق مي شود كه همه شهروندان بتوانند آزادانه از آن بهره برند و در ارتباط با يكديگر قرار گيرند.»[11] تصوير 3 : پارک خطی شکل گرفته بر روی کال قره خان در مجاورت خيابان راهنمايی طرح جامع شهری Bastide Niel
میدان شهدا یکی از پر رفت‌و‌آمدترین میادین شهر مشهد می‌باشد که سابقه آن به بیش از 70سال بر می‌گردد. در سال‌های اخير مسئولان شهري تلاش آشکاری برای بازسازی بافت‌های قدیمی و فرسوده شهر انجام داده‌اند که به سرانجام رسيدن آن، آینده روشنی را برای مناطق مرکزی شهر به‌وجود خواهد آورد. در همين راستا این مناطق باید براساس هماهنگی با شرایط زندگی مدرن و برخورداری از خدمات و امکانات مناسب شهری، بازسازی شوند. طرح بزرگ میدان شهدا نیز یکی از این برنامه‌های نوسازی می‌باشد. در این طرح، ساز و کار ایمن‌سازی حرکت پیاده و روان‌سازی حرکت سواره، در کنار ایجاد یک نقطه قابل اتکاي شهری مد نظر بوده است. با توجه به عملکردهای متنوع این میدان، تالار شهر، شهرداری، مراکز خرید، دفاتر اداری و فضاهای نمایشگاهی و موزه در کنار میدان وسیع همسطح و زیرگذرهای شرقی و غربی، هویت شهری ماندگاری را برای میدان شهدا رقم خواهد زد.ميدان شهدا نقطه تلاقي سه شريان مهم ارتباطي شهر مشهد است. هر كدام از اين سه خيابان از نظر كاركرد شهري و خدماتي و هويت شهري براي ميدان شهدا اهميت زيادي دارد. مشاور تجير در جايگاه برنده مسابقه اي بحث انگيز، هم اكنون به عنوان مشاور طرح وشهرداري مشهد به عنوان كارفرماي پروژه داراي نقش هاي محوري دراين طرح بزرگ هستند. حجم كاري پروژه بالغ بر 225هزار مترمربع بوده و در قالب سه فازجدا درنظر گرفته شده است. بر سر نوع معماري پروژه عظيم ميدان شهدا اختلاف نظرهايي هست كه تاكنون به‌رغم جلسات و مذاكرات بسيار حل نشده است. اخیرا با حضور اعضای شورای شهر مشهد، مشاوران اين پروژه پس از يك ساعت و نيم بحث در مورد چگونگي و تغييرات اعمال شده براي به كارگيري معماري اسلامي در اين پروژه توضيحاتي ارايه كرده‌اند كه مورد قبول اعضاي شوراي شهر مشهد واقع نشده است. مدير اجرايي اين پروژه در مورد معماري آن اعلام كرده، معماري اسلامي به شكل اتاق، گنبد و ظاهر بنا مربوط نيست و به باطن آن برمي‌گردد و صديقه قنادي عضو شوراي شهر مشهد توضيحات مشاوران پروژه را تكراري و توهين‌آميز خوانده و به مردم مشهد اعلام كرده است كه اگر ميداني بدون هويت اسلامي ساخته شده بدون تاييد شوراي شهر مشهد بوده است.رييس شوراي شهر مشهد نيز اعلام كرده است: ميدان شهدا ورودي حرم مطهر رضوي است و معماري و طراحي آن بايد به گونهاي باشد كه باديدن آن حس و حال مذهبي درمردم ايجاد شود و تغييرات جزيي كه نسبت به گذشته در اين پروژه صورت گرفته، نظر شورا را به طور كامل تامين نكرده است! هر چند طراحان ميدان جديد چندان اعتقادي به استفاده از رويكرد هاي ايراني و محلي در اين پروژه نداشته اند و نتيجه نهايي چندان حال و هواي بومي و ملي ندارد، امید است با به انجام رسيدن اين پروژه، قدري ازمشكلات سازمان شهري مشهد مرتفع شود. منبع : پرشین کد – فارسی کد – وب سایت برگزیده دوستداران معماری و عمران طراحی خارجی، مغفول در ايران طراحی خارجی، مغفول در ايران مبلمان شهری با مجسمه های خارق العاده خلق يك فضاي شهري سرزنده با تكيه بر مفهوم مهندس مريم خستو 89/01/ 89/05/ چكيده اين نوشتار برگرفته از پژوهشي ميباشد كه در جهت شناسايي عوامل موثر بر سرزندگي فضاهاي شهري و ايجاد يك فضاي شهري سرزنده انجام گرفته است و هم چنين نقش پياده روي در كيفيت زندگي شهروندان و امنيت ميگردد سرزندگي يافت تجاري، قوي و در عين حال از سرزندگي كافي برخوردار نمي باشد، به اثبات فرضيات پژوهش پرداخته شده است در نتيجه مدل تحليلي پژوهش كه درواقع دربرگيرنده مدل كلي عوامل اثرگذار بر سرزندگي فضاهاي شهري ميباشد، تدوين گرديده و در انتها پيشنهاداتي در راستاي ارتقاي سرزندگي خي ابان در دو بخش كالبدي و غيركالبدي ارائه شده است واژه هاي كليدي سرزندگي، زيست پذيري، فضاي شهري، فعاليت * E-mail :Mariam_khastoo@yahoo.com E-mail :Navidsaeidirezvani@yahoo.com . www.SID.ir Archive of SID 64 مهندس مريم خستو و دكتر نويد سعيدي رضواني مقدمه اگر شهر را به مانند يك موجود زنده فرض كنيم بر اي ادامه زندگي به سرزندگي و نشاط نيازمند است عبارتي فضايي كه در آن تعاملات اجتماعي شهروندان شكل مي گيرد و فرهنگ جامعه در بستر آن ارتقا مي يابد، در كشور ما روز به روز در حال افول است اهداف مختلف ناديده گرفته مي شود؛ به عنوان نمونه خريد كردن و حتي تماشاي مغازه ها در يك فضاي پياده يكي از فعاليت هاي جذاب و پرطرفدار شهري به شمار مي آيد به گونهاي كه يكي از انواع فضاهاي پويا و سرزنده در جهان، مركز خريد پياده است كه متأسفانه جايگاه چنين فضاهايي در شهرهاي ما به درستي تعريف نشده؛ هم چنين سلطه بي قيد و شرط خودروهاي شخصي بر شهر و به تبع آن تداخل حركت سواره و پياده از سرزندگي مي كاهد؛ به علاوه نقش پياده روي به عنوان يكي از اركان مهم سلامت روحي و جسمي شه روندان، بسيار كمرنگ شده است در جهان مطرح است، آن چنان جايگاهي ندارد و جشن هاي باستاني به جاي مانده مانند چهارشنبه سوري، حرمت و كيفيت پيشين خود را از دست داده اند خيابان به عنوان يك فضا براي گذران اوقات فراغت توجه نمي شود و صرف مدت زمان زياد در خيابان، مذموم تلقي مي گردد به گونهاي كه جوانان از اين كار منع مي شوند؛ اين در حالي است كه اگر خيابا ن فضايي امن و مطلوب را فراهم سازد و فعاليت ها و تفريحات سالم به گونه اي سازمان يافته و مطابق با ارزش هاي جامعه ميسر گردد، حضور فعال مردم و به تبع آن سرزندگي و زيستپذيري افزايش مي يابد احيا و بازسرزنده نمود روش تحقيق تحقيق طي مراحل ذيل انجام گرديده است 10 ) بخش مشاهده در اين پژوهش مطرح مي باشد سرزندگي فضاهاي شهري تأثيرگذار هستند پيشينه تحقيق در خارج كشور دو تن از مشهورترين افرادي كه به طور خاص به موضوع سرزندگي پرداخته اند، جين جيكوبز و كوين لينچ هستند اين دو هركدام با رويكردي خاص به اين مفهوم نگريسته اند كه بر ديدگاه آن ها با وجود ارزشمند بودن، نقدهايي وارد م يباشد 160 ) مينمايد ساختمانهايي با سن و شرايط متفاوت باشد شرط اول بر روي تنوع كاربري، در شرط دوم و سوم بر روي تنوع كالبدي و در شرط چهارم از تنوع فعاليت ها سخن مي گويد؛ در واقع به اعتقاد او تنوع ، سرزندگي را به دنبال خواهد داشت؛ البته اين كاربري ها هستند كه فعاليت ها را پديد مي آورند و با وجود www.SID.ir Archive of SID 65 عوامل مؤثر بر سرزندگي فضاهاي شهري، خلق يك فضاي شهري سرزنده با تكيه بر مفهوم كاربريهاي مختلط، قطعاً تنوع فعاليتي نيز بالا مي رود و در نتيجه آن تنوع افراد مراجعه كننده در ساعات متفاوت روز افزايش مييابد سرزندگي و پويايي در يك فضا است و عناصر قدرتمند ديگري نيز وجود دارند كه در ايجاد فضاي شهري سرزنده تأثيرگذار هستند؛ به عنوان نمونه در مقياس خرد، طراحي شهري جذاب و متناسب با فعاليتها كه باعث جلب افراد به آنجا مي شود و در مقياس كلان، عوامل اجتماعي، فرهنگي، محيطي كه از برون بر فضا تأثير مي گذارند، ناديده گرفته شده است 155 ) همراه ميدهند ايمني ژنتيكي اكولوژيكي را مدنظر قرار داده و تنها با اين رويكرد به موضوع سرزندگي مي پردازد؛ عواملي نظير مسائل اجتماعي، فرهنگي را كه درست به اندازه عوامل اكولوژيكي در اين بحث داراي اهميت مي باشند ناديده گرفته است سرزنده و پويا مي توان با ديد جامع تري به موضوع نگر يست تا امكان طبقه بندي كامل تري فراهم گردد 2007,69-73 ) عمومي موفق و پر جنب و جوش را اين چنين معرفي مي نمايد: موقعيت مكا ن: جايگاه يك فضاي عموم ي موفق بايستي به گونه اي. اندازه مكا ن: اندازه يك فضاي عمومي موفق بايد به گونه اي باشد كه گنجايش تفريحات جمعي و رويدادها را دا شته. برنامهريزي مكان: ايجاد يك فضاي زنده و دوستدار مردم هنگامي. در نظر او كه يكي از. طرح مكا ن: طراحي يك. در اين رابطه به مواردي نظير نشيمنگاه مناسب، كاربري. در داخل كشور كورش گلكار در پژوهشي كه در رابطه با" Liveliness" و ي ا "livability" 1)، سرزندگي شهري را معادل واژة - سرزندگي شهر به انجام رسانده ( 3،1386 خوانايي، شخصيت بصري، حسن زمان، غناي حسي، رنگ تعلق، آموزندگي، نفوذپذيري و حركت، اختلاط–كارآيي و پاكيزگي مح يطي، پديده اي به نام كيفيت طراحي شهري را ميآفريند. نگرش ايشان به لحاظ كالبدي كاملاً مورد.
فعاليت (41 www.SID.ir Archive of SID 66 مهندس مريم خستو و دكتر نويد سعيدي رضواني ، فعاليتها را به لحاظ اجباري يا اختياري بودن به سه دسته تقسيم نموده كه عبارتند ا ز مدرسه يا مح ل و فعاليت هاي اجتماعي مانند تماشا كردن ديگران، صحبت كردن، جلب توجه كردن اشاره لغات ديگر، بيشتر به مفهوم زيست پذيري و قابليت زندگي نزديك هستند “ ويژگي مراكز شهرهاي كوچك و بزرگ موفق است؛ سرزندگي شهر بازتاب سطح شلوغي آن در اوقات مختلف روز و در بخ شهاي مختلف است؛ درصورت يكه زيس تپذيري ميزاني براي سنجش ظرفيت آن براي جذب سرمايه براي بقا، بهبود و تطابق نيازهاي فضاي شهري سرزند ه سرزنده گستره زماني وسيعي از روز كه فعاليتهايشان عمدتاً به شكل انتخابي يا اجتماعي بروز مييابد به چشم ميخورد چارلز لاندري با چهار رويكرد عمده و به شكل موضوعي به مسئله پرداخته است برميشمارد و رقابت اشاره نموده است خرد و كلان از هم تفكيك شده است Landry, -1 تحت بررسي، شمار ساليانه گردشگران، عملكرد خردهفروشيها، ارزش زمين و دارائي مورد ارزيابي قرار ميگيرد -2 سنجيده ميشود پيوستگي اجتماعي قوي، ارتباطات خوب و پويايي ميان لايههاي اجتماعي، روحيه جمعي و غرور مدني، دامنه وسيعي از شيوههاي زندگي، روابط موزون و يك جامعه شهري باطراوات توصيف گردد -3 متغيرهايي نظير آلودگي هوا و صوت، دفع مواد زائد و فاضلاب، انبوهي ترافيك و فضاهاي سبز قرار دارد و جنبه دوم، طراحي است كه متغيرهايي مانند خوانايي، حس مكان، تمايز معمارانه، اتصال و ارتباط بخشهاي مختلف شهر، كيفيت روشنايي و اين كه محيط شهري تا چه حد دوستانه، امن و به لحاظ روانشناسي نزديكشدني است را دربرميگيرد : خود اكتفايي پايداري انطباقپذير : سطوح فعاليت، استفاده و مشاركت، تعاملات، ارتباطات، مبادلات و معاملات و سطوح نمايش فعاليتها و تعاملات در جهان بيروني انواع سرزندگي و زيست پذيري -4 خاطرات، سنت، جشنها اجتماعي، توليد، توزيع و مصرف محصولات دست بشر و نشانههايي كه بيانگر ماهيت متمايز شهر ميباشد است نمونه موردي نمونه موردي با توجه به معيارهاي زير انتخاب شد يك مركز گردهمايي سابقه و آمادگي لازم را براي اين منظور داشته باشد www.SID.ir Archive of SID 67 عوامل مؤثر بر سرزندگي فضاهاي شهري، خلق يك فضاي شهري سرزنده با تكيه بر مفهوم قابليت و شرايط بهبودبخشي را دارا باشد تجاري بسيار قوي مي باشد فعاليتي و به تبع آن بيشترين مراجعه را دارا است 1 آن، نه تنها منقطع و دشوار مي باشد بلكه رفت وآمد سواره را نيز مختل مي سازد؛ با اين حال، استقبال شهروندان از آن بسيار زياد است به گونه اي كه در روزهاي پاياني سال و ساعات پيش از تحويل سال، هياهو و حض ور جمعيت به اوج خود مي رسد و در شب سال نو، معبر توسط عوامل محلي و به وسيله تعدادي خودروي شخصي بر روي وسايل نقليه بسته مي شود تا افراد پياده بتوانند بدون مزاحمت اتومبيل ها و با خيالي آسوده به خريد و فروش بپردازند و اين وضعيت تا نيمه هاي شب ادامه مي يابد مواقع ديگر سال نيز به خصوص در روزهاي آخر هفته جمعيت بسياري در اين خيابان رفت و آمد مي كنند كه البته بنابر مشاهدات، از ايمني كافي در برابر خودروها برخوردار نيستند پرسشنامهها افر اد به آن ها اشاره نموده اند، اين خيابان در اكثر ساعات روز و در اوقات مختلف سال مملو از جمعيت مي باشد كاربريهاي اطراف خيابان بسيار متنوع است به گونه اي كه در جداره مسير اغلب كاربريها مختلط خدماتي و مسكوني به علاوه، انواع مغازه هاي اغذيه فروشي، فستفود، رستوران و مانند آن بسيار به چشم مي خورد كه در جذب افراد به خيابان نقش بسزايي ايفا كرده و بسياري از آن ها با وجود فضاي پذيرايي بسيار محدود و با كيفيت فضايي متوسط، از طيف مراجعه وسيع شهروندان برخوردار هستند نقشهبرداري رفتاري هدف از آن ثبت چگونگي استفاده يا عدم استفاده از يك مكان است ساير روش ها فراهم مي كند و براي تعيين اصلاحات مناسب براي مكان مورد نظر از جمله طراحي مجدد ميدان هاي شهري مخصوص عابرپياده، شكل بندي مجدد مسيرهاي عابر پياده و يا برنامه ريزي مجدد براي كاربري ها بسيار مفيد است ( افراد را به فعاليتي خاص در يك مكان مجبور نمود بلكه بايد فعاليت ها را شناسايي و در جهت تقويت و بهبود آنها اقدام نمود نقشهبرداري رفتاري انجام شده در خيابان، فعاليت ها به جمله مركز خريد گلديس، مسجد امام صادق، پست بانك افراد براي ملاقات يكديگر مي ايستادند بسياري از بخش هاي خ يابان از جمله مقابل مراكز مهم افراد براي صحبت با يكديگر مي ايستند شكل www.SID.ir Archive of SID 68 مهندس مريم خستو و دكتر نويد سعيدي رضواني مغازههاي فروش بدليجات و طلافروشي ها بيشترين تعداد افراد ايستاده براي تماشا را شاهد هستيم مقابل تمامي اغذيه فروشيها به علت عدم وجود فضايي براي نشستن افراد مي ايستند و مشغول خوردن مي شوند صحبت كردن و صحبت با يكديگر در مجاورت درختان و گياهان استفاده مي كنند بلوار صادقيه و فلكه اول به علت وجود نشيمن به چشم مي خورد؛ به علاوه مردم از هر فضايي كه بتوان موقتاً بر روي آن نشست استفاده مي كنند مبلمان شهري خيابان مي گردد از جمله موارد نامناسب مي توان به عدم تناسب نماهاي مجاور و اجزاي ساختماني مانند درب ها و پنجره ها ، وجود عناصر و اجزاي الحاقي نازيبا در نماها و ديوارها مانند كانال هاي كولر، سيم هاي برق و تلفن، پلاكاردها ، عدم هماهنگي رنگ، اندازه، ارتفاع و عمق تابلوهاي مغازه ها و بسياري موارد ديگر اشاره نمود آنها مي توان به نقص سيستم هدايت آب هاي سطحي، ناهمواري پوشش آسفالت، عدم هماهنگي و فرسودگي و آلودگي كفسازي پيادهرو اشاره نمود همگاني بسيار فرسوده و آلود ه هستند ( آن فضا مي باشند و نوع دوم شرايط بر زندگيشان تأثير خواهد داشت؛ از روشي استفاده شد كه به جامعه آماري وابسته نباشد s 3/ 199 180 ) تهيه گرديد كه خود به دو گروه شاغلان شاغلان و كل بهره برداران در فضا، % مباني نظري میدان مغناطیسی زمین دید کلی میدان مغناطیسی زمین دید کلی میدان مغناطیسى زمین همانند پوست پیاز کره خاکى ما را در برگرفته است. توفان هاى خورشیدى آن را مورد حمله قرار داده و موجب بروز توفان هاى الکتریکى در آن مى گردند. این توفان ها نیز متعاقباً بر روى سیستم هاى الکتریکى زمین اثر مى گذارد. اگر چه میدان مغناطیسى زمین کره خاکى ما را از توفان هاى خورشیدى و تشعشعات فضایى حفظ مى کند اما متاسفانه این میدان مغناطیسى به تدریج در حال ضعیف ترشدن بوده و عواقب حاصل از آن مایه نگرانى کارشناسان امر است. نخستین خبری که ماهیت میدان مغناطیسی زمین را آشکار ساخت! در دهه 80 میلادی رسانه هاى گروهى از وقوع انفجارات شدید در خورشید (در منظومه شمسى) خبر داده و متذکر شدند در اثر این انفجارات، تشعشعات خطرناکى وارد جو زمین شده و ذرات الکتریکى باردار آن براى همگان مضر خواهد بود. در این گزارش ها از قطع ارتباطات رادیویى در سراسر جهان، از کار افتادن ماهواره ها و سیستم هاى برق رسانى سخن مى رفت. این نگرانى ها همه به حق بودند. پس از انفجارهاى شدید خورشیدى که 14 سال پیش صورت گرفتند ابرى از ذرات باردار پرانرژى ( این ذرات باردار در زبان فیزیکدانان، پلاسما نامیده مى شود) با قدرتى 1700 بار بیشتر از روزهاى معمولى، به سوى سیاره ما وزیدن گرفت. در آن زمان دانشمندان از این بیم داشتند که اگر توفان حاصل از این ذرات پر انرژى به میدان مغناطیسى زمین برسند، در میدان مغناطیسى، شدت جریان الکتریکى آنچنان زیاد خواهد بود که تقریباً تمامى فیوزهاى سیستم هاى الکتریکى از کار خواهند افتاد. خوشبختانه این فاجعه عظیم به وقوع نپیوست. تنها برخى از فرکانس هاى رادیویى دچار اشکال پخش شدند و کار بعضى از ماهواره ها به صورت موقت و از روى احتیاط متوقف شد. میدان مغناطیسی سپر دفاعی نامریی کارشناسان به این نتیجه رسیدند که میدان مغناطیسى زمین، سپر دفاعى نامریى ما در برابر توفان هاى خورشیدى و تشعشعات فضایى بوده است. با این وجود نقش پروتون ها و ذرات آلفا در این تشعشعات و همچنین نقش میدان مغناطیسى زمین هنوز هم معماهاى بسیارى را در خود نهفته دارند. نوشته شده توسط در یکشنبه سیزدهم آذر 1390 ساعت 15:39 موضوع مغناطیس | لینک ثابت شمال و جنوب مغناطيسي کره زمين، درست در شمال و جنوب جغرافيايي کره زمين قرار دارند. مي دانيم که زمين يک ميدان مغناطيسي دارد. زيرا عقربه قطب نما، هرگاه مانعي براي چرخش نداشته باشد، در هر موقعيتي در جهت خاصي قرار مي گيرد. اگر در جهت شمالي که عقربه قطب نما نشان مي دهد سفر کنيم، سرانجام به جايي مي رسيم که قطب شمال مغناطيسي زمين ناميده مي شود. با اين حال تقريباً 1600 کيلومتر با قطب شمال جغرافيايي زمين که بر محور چرخش زمين واقع است، فاصله خواهيم داشت. قطب شمال جغرافيايي نقطه اي بر سطح زمين است که با وجود چرخش زمين، ساکن است. همه اين مطالب در خصوص ناحيه قطب جنوب نيز صادق است. پيش از توضيح علت وجود ميدان مغناطيسي در زمين، ملاحظات زير را بايد در نظر داشته باشيم: تصوري کلي در اين باره وجود دارد که دست کم توضيح مختصري از ميدان مغناطيسي زمين به دست مي دهد. هر جا که ذرات باردار در يک حرکت دوراني جريان پيدا مي کنند، ميدان مغناطيسي ايجاد مي شود. اگر ذرات بارداري درون زمين وجود داشته باشد، با چرخش زمين طبيعتاً در يک حرکت دوراني قرار مي گيرند. شايد، درون هسته خارجي مايع زمين، جريان هاي گرداني برقرار است که ميدان هاي مغناطيسي منفردي توليد مي کنند و ميدان کلي، جمع جبري اين ميدان هاي منفرد است. شق ديگر اين است: که لايه هاي متفاوت زمين و يا عرض هاي جغرافيايي متفاوت، با سرعت هاي اندک متفاوتي مي چرخند و حرکتي نسبي ميان ذرات باردار زمين به وجود مي آورند. اين فرايند نيز مي توانيد يک ميدان مغناطيسي ايجاد کند. ميدان مغناطيسي زمين را مي توان با خطوطي تجسم کرد که ظاهراً از قطب شمال مغناطيسي بيرون مي آيند و به قطب جنوب مغناطيسي بر مي گردند. اين خطوط فرضي اند، اما دلالت بر جهتي دارند که اگر قطب نما در مکان معيني بر چنين خطي قرار گيرد، آن جهت را نشان مي دهد. بر ذره بارداري که در اين ميدان مغناطيسي حرکت کند نيرويي وارد مي آيد که بر اين خطوط مغناطيسي عمود است و ذره باردار را در مسيري دايره اي بر گرد زمين به حرکت در مي آورد. به اين ترتيب به نظر مي رسد که زمين بعضي از ذرات باردار سريع گسيل يافته از خورشيد را در دام مي اندازد. دو ناحيه چنبره اي شکل از ذرات پر انرژي، به نام کمربند هاي وان آلن ، در ارتفاع هاي 3200 کيلومتري و 16000 کيلومتري استوا قرار دارند. نواحي بالاي قطب ها نسبتاً خالي از اين ذرات به دام افتاده اند. نوشته شده توسط در یکشنبه سیزدهم آذر 1390 ساعت 15:36 موضوع مغناطیس | لینک ثابت امروزه آشكار شده است كه الكتریسیته و مغناطیس به مقدار زیاد به یكدیگر مرتبط اند اما این رابطه تا قرن نوزدهم كشف نشده بود. پیشینه مغناطیس با تمدنهای باستان در آسیای صغیر شروع شد. در منطقه‌ای از آسیای صغیر به نام مگنزیا، سنگ‌ها و صخره‌هایی یافت شدند كه می‌توانستند به یكدیگر نیرو وارد كنند. به‌واسطه محلی كه این سنگ‌ها پیدا شدند، به آن ها مگنت گفته میشود.
صفحه قبل 1 صفحه بعد
|
جامعه مدنی Bordeaux (CUB) و MVRDV به تازگی طرح جامعی برای Bastide Niel در زمینی به مساحت 35 هکتار از مرکز شهر Bordeaux تا سمت راست رودخانه Garonne ارائه دادند. طرح جامع شهری متراکم شامل 3200 منزل مسکونی ، اداره و امکانات شهری است. اجرای این طرح در سال 2014 آغاز خواهد شد.
![[تصویر: exterior-design.jpg]](http://www.manzelmag.com/main/images/stories/1/3/exterior-design.jpg)
![[تصویر: 1xy929iipgjur7ubutd2.jpg]](http://up.kandabpars.com/images/1xy929iipgjur7ubutd2.jpg)
![[تصویر: azofe8z0g5wg0il38dn.jpg]](http://up.kandabpars.com/images/azofe8z0g5wg0il38dn.jpg)
![[تصویر: lai53ek7gz1wzp8uicb.jpg]](http://up.kandabpars.com/images/lai53ek7gz1wzp8uicb.jpg)
![[تصویر: czgtmb70ymszsjnvjq.jpg]](http://up.kandabpars.com/images/czgtmb70ymszsjnvjq.jpg)
